Groch w karmie dla zwierząt – wartość odżywcza, funkcje i kontrowersje

Groch to jeden z popularniejszych składników stosowanych w recepturach karm dla psów i kotów, zwłaszcza w tych oznaczanych jako „bezzbożowe”. Jako roślina strączkowa stanowi naturalne źródło białka roślinnego, węglowodanów oraz błonnika pokarmowego. Z tego względu cieszy się uznaniem producentów karm jako składnik funkcjonalny, odżywczy i technicznie użyteczny.

Jednak w ostatnich latach wokół obecności grochu w diecie zwierząt narosły pewne kontrowersje i obawy, zarówno w środowisku weterynaryjnym, jak i wśród opiekunów zwierząt. Przede wszystkim wskazuje się na możliwość występowania substancji antyodżywczych w grochu, które – jeśli nie zostaną unieczynnione odpowiednią obróbką termiczną – mogą utrudniać trawienie i przyswajanie składników odżywczych. Wśród często zgłaszanych skutków ubocznych spożycia karm bogatych w groch znajdują się takie objawy jak wzdęcia, gazy, biegunki, a w niektórych przypadkach także reakcje alergiczne na białko roślinne.

Dodatkowo, pojawiły się doniesienia sugerujące możliwy związek pomiędzy dietami bezzbożowymi bogatymi w rośliny strączkowe (w tym groch) a przypadkami kardiomiopatii rozstrzeniowej (DCM) u psów. Choć do tej pory nie potwierdzono jednoznacznego związku przyczynowego, temat ten wzbudził szeroką dyskusję i skłonił wielu specjalistów do ostrożniejszej analizy składu karm dla zwierząt.

W świetle tych wątpliwości warto przyjrzeć się bliżej, jakie funkcje pełni groch w diecie zwierząt, jakie niesie ze sobą korzyści, a także – jakie ograniczenia i ryzyka należy mieć na uwadze przy jego stosowaniu.

Wpływ grochu na trawienie i zdrowie przewodu pokarmowego

Groch, podobnie jak inne nasiona roślin strączkowych, może zawierać substancje antyodżywcze, takie jak inhibitory trypsyny, lektyny, kwas fitynowy czy glikozydy. Związki te mogą ograniczać przyswajanie niektórych składników odżywczych lub powodować podrażnienia przewodu pokarmowego. Jednak ich obecność nie oznacza, że groch jest składnikiem niepożądanym – wręcz przeciwnie.

W produkcji karm dla zwierząt groch nie jest stosowany jako tani wypełniacz, lecz jako pełnoprawny surowiec odżywczy, który dostarcza ważnych makroskładników. Jego rola w diecie jest przemyślana i kontrolowana – stanowi on zazwyczaj dodatek do pełnoporcjowej receptury, a nie jej podstawę.

Obróbka termiczna (np. gotowanie lub ekstruzja) unieczynnia większość substancji antyodżywczych, co istotnie zwiększa strawność składników odżywczych. Dzięki temu dobrze przetworzony groch może być łatwo trawiony i bezpieczny dla większości psów i kotów.

W wysokiej jakości karmach ilość grochu jest ściśle kontrolowana. Producenci dbają, by jego obecność nie zaburzała równowagi żywieniowej ani nie wpływała negatywnie na strawność produktu.

Choć niektóre zwierzęta mogą wykazywać nietolerancję lub alergię na białko roślinne, przypadki te są rzadkie. W większości przypadków groch wspiera zdrowie przewodu pokarmowego, dostarcza błonnika oraz pomaga w utrzymaniu prawidłowej perystaltyki jelit.

Ostatecznie zalety grochu zdecydowanie przewyższają potencjalne wady, zwłaszcza gdy stosuje się go z umiarem w dobrze zbilansowanej karmie.

Składniki odżywcze dostarczane przez groch

Groch to składnik o dużym potencjale żywieniowym. Stanowi źródło:

• Węglowodanów strawnych – dostarczających stabilnej energii, bez nagłych skoków glukozy we krwi.
• Białka roślinnego – zawierającego istotne aminokwasy, choć mniej pełnowartościowego niż białko zwierzęce.
• Błonnika – zarówno rozpuszczalnego, jak i nierozpuszczalnego – wspierającego trawienie.

Dodatkowo groch zawiera:

• Witaminy z grupy B
• Minerały: potas, fosfor, magnez
• Przeciwutleniacze (np. polifenole)

To wszystko czyni go nie tylko zamiennikiem zbóż, ale pełnoprawnym składnikiem funkcjonalnym.

Czy groch to dobre źródło białka?

Groch zawiera około 20–22% białka, co plasuje go wysoko wśród roślin strączkowych. Dla porównania:

• Ziemniaki/bataty: zawartość białka znacznie niższa
• Soja: nawet do 37%, ale często GMO i bardziej alergizująca

Groch nie zawiera jednak wystarczającej ilości aminokwasów siarkowych (metionina, cysteina), dlatego:

• Jest uzupełnieniem białka zwierzęcego, nie jego zamiennikiem
• Może być uzupełniany o aminokwasy syntetyczne (np. taurynę, lizynę)

Strawność białka grochu zależy od obróbki cieplnej. Surowy groch jest słabo przyswajalny.

Ile grochu w karmie to za dużo?

Obecnie nie istnieją oficjalne normy prawne ani żywieniowe precyzujące dopuszczalny poziom zawartości grochu w karmach dla psów i kotów. Oznacza to, że jego ilość w recepturze pozostaje kwestią indywidualnych decyzji producenta, opartych na wiedzy technologicznej i zasadach bilansowania diety. Optymalna ilość grochu w karmie powinna być tak dobrana, aby umożliwić utrzymanie odpowiednich proporcji składników odżywczych, a jednocześnie nie wpływać negatywnie na strawność produktu ani samopoczucie zwierzęcia.

Nie istnieje też jednoznaczna granica, od której można by mówić o „zbyt dużej ilości grochu” – będzie ona zależna od reszty składu karmy, obecności innych źródeł białka i węglowodanów, sposobu przetwarzania oraz indywidualnych cech zwierzęcia (takich jak wiek, rasa, poziom aktywności czy predyspozycje zdrowotne). W praktyce oznacza to, że groch powinien być traktowany jako funkcjonalny dodatek, a nie dominujący składnik bazy receptury.

Groch w karmach bezzbożowych

W dietach bezzbożowych groch pełni szczególnie istotną rolę – jest jednym z najczęściej wykorzystywanych zamienników zbóż. Dostarcza energii w postaci węglowodanów strawnych, ale w odróżnieniu od składników takich jak ziemniaki czy bataty, zawiera też znacznie więcej białka, co pozwala producentom uzyskać wyższy poziom białka całkowitego w produkcie – bez konieczności sięgania wyłącznie po surowce pochodzenia zwierzęcego.

Poza aspektem odżywczym, groch wpływa również korzystnie na strukturę technologiczną karmy – poprawia jej spójność, teksturę i stabilność w procesie produkcji (np. ekstruzji czy formowania granulek). Jego obecność może też mieć wartość marketingową, ponieważ rośliny strączkowe są często postrzegane przez konsumentów jako bardziej naturalne i zdrowe alternatywy dla zbóż, zwłaszcza w kontekście alergii pokarmowych.

Dzięki tym właściwościom, groch stał się standardowym składnikiem wielu nowoczesnych receptur karm bezzbożowych, gdzie – stosowany z umiarem – pełni wielofunkcyjną i uzasadnioną rolę.

Czy groch może prowadzić do niedoborów?

Jeśli groch nie został odpowiednio przetworzony lub jest obecny w nadmiarze, może ograniczać przyswajanie innych składników odżywczych przez działanie substancji antyodżywczych. W dobrze zbilansowanej karmie, stanowiąc jedynie dodatek, nie powinien prowadzić do niedoborów.

Groch a kardiomiopatia rozstrzeniowa (DCM)

W ostatnich latach pojawiły się spekulacje na temat związku między karmami bezzbożowymi, bogatymi w rośliny strączkowe, a DCM (rozstrzeniową kardiomiopatią) u psów. Dotychczasowe badania nie dostarczają jednoznacznych dowodów na istnienie takiej zależności. Problem może wynikać raczej z ogólnej kompozycji karmy – m.in. zbyt małej zawartości tauryny, nieodpowiedniej przyswajalności składników i obecności związków antyodżywczych – niż samej obecności grochu.

Jak groch wypada na tle innych strączków?

W recepturach karm dla psów i kotów groch często występuje obok innych roślin strączkowych, które również pełnią funkcję źródeł białka roślinnego i węglowodanów. Do najczęściej stosowanych alternatyw należą:

• Soczewica – umiarkowana zawartość białka, dobra przetwarzalność, łagodny wpływ na układ pokarmowy
• Ciecierzyca – podobna do soczewicy, dobrze tolerowana
• Fasola – bogata w białko i błonnik, ale trudniejsza do strawienia
• Soja – najwyższa zawartość białka i najlepszy profil aminokwasowy, lecz obawy dotyczące GMO i alergii

Wybór konkretnego rodzaju strączków zależy od celu karmy, technologii produkcji oraz oczekiwań rynku. W praktyce groch często współwystępuje z innymi roślinami strączkowymi, tworząc z nimi komplementarne źródło składników odżywczych w zbilansowanej diecie zwierzęcia.

Artykuł opracowany we współpracy z dietetykiem zwierzęcym.

Źródła i materiały uzupełniające:

• Związki antyodżywcze w nasionach roślin strączkowych – Farmer.pl
• Wartość pokarmowa roślin strączkowych – Biblioteka Nauki
• Incidence of Canine Dilated Cardiomyopathy Diagnosed at Referral Institutes and Grain-Free Pet Food Store Sales: A Retrospective Survey
• Effects of a 28-day feeding trial of grain-containing versus pulse-based diets on cardiac function, taurine levels and digestibility in domestic dogs | PLOS ONE
• Review of canine dilated cardiomyopathy in the wake of diet-associated concerns | Journal of Animal Science, Oxford Academic

Karmy z dodatkiem grochu znajdziesz: