Alergie u kotów – co warto wiedzieć, by skutecznie pomóc swojemu pupilowi?

Z pozoru nic groźnego – kot się drapie, intensywnie wylizuje, może częściej niż zwykle. Opiekun myśli: może to stres, może sierść się sypie, może trochę się ubrudził. Ale potem pojawiają się przełysienia, zaczerwieniona skóra, uporczywe wylizywanie nocą, a czasem nawet owrzodzenia czy strupy. Wizyta u lekarza weterynarii przynosi zaskakującą diagnozę – alergia. To słowo może wywołać niepokój, ale też ulgę: bo wreszcie wiadomo, z czym mamy do czynienia. Jednocześnie przed opiekunem kota pojawia się nowa, pełna wyzwań rzeczywistość – życie z kotem alergikiem.

Alergie u kotów to nie fanaberia czy rzadkość. To coraz częściej rozpoznawane zaburzenie, które może znaczenie wpływać na codzienne funkcjonowanie zarówno kota, jak i jego rodziny. Alergia polega na nieprawidłowej, nadmiernej reakcji układu odpornościowego na zupełnie nieszkodliwe substancje – tzw. alergeny. Mogą nimi być białka pokarmowe, pyłki roślin, kurz, roztocza czy nawet ślina pcheł. Organizm kota, zamiast ignorować te czynniki, traktuje je jak zagrożenie, uruchamiając reakcję immunologiczną. W wyniku kontaktu z alergenem dochodzi do uruchomienia układu odpornościowego: wytwarzane są przeciwciała klasy IgE, aktywują się limfocyty T i uwalniane są substancje chemiczne, jak histamina, które powodują stan zapalny – a ten objawia się świądem, zaczerwienieniem skóry, wypadaniem sierści, a nierzadko także zmianami skórnymi i nadkażeniami. Co ważne, alergia może wystąpić u każdego kota – niezależnie od wieku, płci czy rasy. Kiedyś uważano, że to dolegliwość typowa głównie dla psów i koni, ale już od lat 80. XX wieku zaczęto opisywać przypadki atopii u kotów. Dziś wiemy, że niektóre osobniki mogą mieć genetyczne predyspozycje do rozwinięcia tej choroby, choć w większości przypadków trudno przewidzieć, u którego kota wystąpi.

Rodzaje alergii u kotów – trzy najczęstsze przypadki alergii

Alergia pokarmowa u kotów

Najczęściej uczulające składniki to:

• kurczak,
• ryby (szczególnie tuńczyk, łosoś),
• nabiał (mleko, ser, jogurty),
• oraz dodatki technologiczne w karmach.

Alergia pokarmowa nie jest zależna od pory roku – objawy utrzymują się przez cały rok i nie mają sezonowego charakteru.

Objawy:

• intensywne wylizywanie i drapanie (często niezauważalne dla opiekuna)
• przełysienia i łysienie – zwykle zlokalizowane na głowie, szyi, karku, ale mogą też obejmować brzuch i wewnętrzne strony ud,
• występowanie zmian charakterystycznych dla zespołu ziarniniaka eozynofilowego – owrzodzenia na pyszczku, wargach czy skórze brzucha,
• wtórne zakażenia bakteryjne i grzybicze (np. Staphylococcus spp., Malassezia),
• nadmierna pielęgnacja bez widocznych uszkodzeń skóry – często pierwszy, subtelny objaw.

Diagnoza opiera się przede wszystkim na diecie eliminacyjnej – przez co najmniej 8 tygodni kot musi spożywać jedynie nowe, dotąd niespotykane źródła białka i węglowodanów lub karmę hydrolizowaną. To jedyna wiarygodna metoda potwierdzająca alergię pokarmową, ponieważ testy alergiczne są u kotów niewiarygodne.

Atopia (FASS – Feline Atopic Skin Syndrome)

FASS (Feline Atopic Skin Syndrome), to przewlekła, zapalna choroba skóry wywołana reakcją immunologiczną na alergeny środowiskowe. U kotów mechanizm powstawania objawów jest bardziej złożony niż u psów – nie opiera się jednoznacznie na przeciwciałach IgE, a dziedziczność nie została jednoznacznie potwierdzona.

Do najczęściej uczulających alergenów środowiskowych należą:

• roztocza kurzu domowego,
• pyłki roślin,
• grzyby i pleśnie,
• roztocza spiżarniane.

Objawy: świąd głowy i szyi, symetryczne wyłysienia, zmiany typowe dla zespołu ziarniniaka, prosówkowe zapalenie skóry, zapalenie kanałów słuchowych.

Objawy mogą mieć charakter sezonowy, zwłaszcza przy alergii na pyłki, ale w przypadku roztoczy kurzowych będą całoroczne. Diagnostyka polega na wykluczeniu innych przyczyn (pchły, alergia pokarmowa, infekcje). Testy alergiczne (serologiczne lub śródskórne) stosuje się tylko wtedy, gdy planujemy immunoterapię swoistą (odczulanie). Warto pamiętać, że u kotów nie są one tak wiarygodne, jak u psów.

Alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS)

to jedna z najczęstszych alergii skórnych u kotów. Występuje na skutek reakcji nadwrażliwości na ślinę pchły – nawet pojedyncze ukąszenie może wywołać silny świąd i poważne zmiany skórne.

Choroba dotyczy głównie:

• kotów wychodzących,
• kotów przebywających w skupiskach (np. hodowlach, schroniskach),
• ale także kotów niewychodzących, do których pchły mogą trafić przez inne zwierzęta lub… ludzi.

U kotów bardzo trudno zauważyć same pchły czy ich odchody – pielęgnują się tak dokładnie, że często nie zostaje po nich żaden widoczny ślad. Jednak reakcja alergiczna może być bardzo intensywna.

Objawy: silny świąd, szczególnie w okolicy zadu, nasady ogona, lędźwi, strupy, zadrapania, przełysienia, a w ostrych przypadkach – wtórne infekcje bakteryjne, objawy mogą pojawiać się nagle, nawet po jednym ukąszeniu.

Rozpoznanie opiera się na dokładnym wywiadzie i obserwacji objawów. Badania zeskrobin i test bibułowy (na obecność odchodów pcheł) mogą pomóc, ale brak pasożyta nie wyklucza APZS. Kluczowym elementem jest regularna profilaktyka przeciwpchelna – stosowanie preparatów w formie kropli, tabletek lub obroży co 4–6 tygodni przez minimum 3 miesiące. W zaostrzeniach objawów konieczne może być włączenie leków przeciwzapalnych – glikokortykosteroidów, które działają szybko i skutecznie, choć powinny być stosowane możliwie krótko.

Dlaczego diagnoza alergii bywa tak trudna?

Kluczowe badania:

• cytologia skóry,
• testy z bibułą, trichogram, badanie pod lampą Wooda,
• posiewy i antybiogramy,
• dieta eliminacyjna,
• testy alergiczne.

Dieta eliminacyjna – najważniejszy krok w diagnostyce alergii pokarmowej

To nie tyle sposób leczenia, co narzędzie diagnostyczne. Dieta oparta na nowym źródle białka i węglowodanów (których kot wcześniej nie jadł) musi być stosowana przez minimum 8 tygodni – dopiero wtedy możemy ocenić, czy objawy mają związek z alergią pokarmową. Następnie wprowadza się tzw. dietę prowokacyjną, aby sprawdzić reakcję organizmu na inne białka. To długi i wymagający proces – szczególnie że koty bywają wybredne.

Leczenie alergii – czyli jak łagodzić objawy

Leczenie farmakologiczne:

• Sterydy
• Cyklosporyna
• Chlorfeniramina
• Oklacytynib

Suplementacja:

NNKT (omega-3 i omega-6) – wspierają barierę skórną i łagodzą świąd.

Miejscowe leczenie:

• Kosmetyki dermatologiczne dla kotów
• Unikanie kąpieli całego kota

Odczulanie:

Tylko w przypadku alergii środowiskowej. Immunoterapia swoista.

Zespół ziarniniaka eozynofilowego – wspólny mianownik alergii?

Zmiany te często się nadkażają i wymagają intensywnego leczenia objawowego.Wiele reakcji alergicznych u kotów manifestuje się w postaci zespołu ziarniniaka eozynofilowego – obejmuje on m.in. owrzodzenia warg, czerwone płytki na brzuchu i grudki w jamie ustnej. W badaniach cytologicznych dominują eozynofile – stąd nazwa zespołu. Zmiany te często się nadkażają i wymagają intensywnego leczenia objawowego.

Jak skutecznie pomóc kotu z alergią?

Zasady postępowania:

• Obserwuj
• Wyeliminuj pchły
• Wprowadź dietę eliminacyjną
• Ogranicz alergeny środowiskowe
• Unikaj przypadkowych leków

Podsumowanie: alergie u kotów

Nie ma jednej drogi postępowania z kotem alergikiem – to zawsze indywidualna ścieżka diagnostyczna i terapeutyczna. Jednak dzięki cierpliwości, współpracy z weterynarzem i systematycznej obserwacji, można znacząco poprawić jakość życia kota i ograniczyć dolegliwości do minimum – często bez konieczności stałego leczenia farmakologicznego. Alergia to nie wyrok – ale wymaga zaangażowania i wiedzy. Twój kot Ci za to podziękuje.

Karmy monoproteinowe dla kota polecane przy diecie eliminacyjnej: